سخنرانی محمد معصوم ستانکزی، رئیس هیئت مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان در نشست جانبی یکم کنفرانس افغانستان ۲۰۲۰ در جنیوا: تأمین صلح پایدار – بخش الف: حفاظت و تقویت حقوق بشر و حقوق زنان
۲۳ نوامبر ۲۰۲۰
عالی‌جناب بانوی اول، رؤسای محترم، عالی‌جنابان، شرکت‌کنندگان محترم!
السلام علیکم و رحمه الله و برکاته.
شرکت در این رویداد مهم، باعث مسرت بسیار است. اجازه دهید، نخست از همه، بر آن‌چه که سخنرانان اصلی قبلی ابراز داشته‌اند، مهر تأیید بگذارم و توافقم با آنها را ابراز کنم. من و همکارانم متعهدیم که سؤال‌های مطرح‌شده آنها در صحبت‌های‌شان را هنگام مذاکره با طرف مقابل روی میز داشته باشیم.
متأسفانه، طی 42 سال گذشته، مردم افغانستان رنج کشیده‌اند و تا امروز نیز رنج می‌برند.
هر روز ما شاهد هستیم که انسان‌ها جان می‌دهند، آواره می‌شوند، خانه‌ها و املاک‌شان ویران می‌شود، افغان‌های عادی، عمدتاً زنان و کودکان در مناطق درگیر جنگ گیر می‌مانند، اختطاف می‌شوند و شمار زیادی به‌طور وحشتناکی قربانی مجازات‌های زاید قضایی گردیده و کشته می‌شدند و یا حتی توسط گروه‌های تروریستی سرشان بریده می‌شود. این یک سوی واقعیت‌های روزانه کشور است؛ به همین دلیل است که باید مسؤولانه این جنگ را خاتمه داد.
هزاران داستان دردناک و دلخراش وجود دارد که بیان می‌کند چگونه افغان‌ها از این جنگ رنج می‌برند. بسیاری از این داستان‌ها نشان می‌دهد که زخم‌های آنها تا چه اندازه بسیار عمیق است که می‌تواند عواقب ناگوار و غیرقابل تصوری داشته باشد. پیامدهای این جنگ، اجتماعی، اقتصادی و حتی روحی-روانی بسیار ناگوار است، به‌ویژه برای زنان و کودکانی که در مراحل متفاوت جنگ و خشونت در این دوره، از این جنگ متأثر شده‌اند و عمیقاً رنج برده‌اند.
گفت‌وگو با طالبان تحت شرایط پیچیده فعلی در سطح ملی، منطقه‌یی و بین‌المللی، در زمانی‌که ما با تهدیدهای گسترده‌ی شبکه‌های تروریستی، گسترش افراط‌گرایی، افزایش بی‌اعتمادی و عدم اطمینان، و برعلاوه تأثیر Covid19 و از همه مهم‌تر چشم‌انداز جهانی محدود طالبان روبه‌رو هستیم، بسیار دشوار و مسیری ناهموار است.
اما این گفت‌وگو، مطمئن‌ترین راه برای دستیابی به صلح است و با ادامه یک بحث و گفت‌وگوی معنادار با طالبان، پیشرفت صورت می‌گیرد و دستاورد آن هدف مشترک برای آینده کشورمان خواهد بود.
با توجه به این واقعیت‌ها، مدیریت گفت‌وگوهای صلح به صبر، احتیاط، و از همه مهم‌تر به یک تلاش جمعی به مؤثرترین شکل ممکن، نیاز دارد. به‌عنوان مثال، ارزیابی و بررسی مشروط بودن توافق‌نامه طالبان و ایالات متحده بسیار مهم است که در صورت کاستی، تأثیر مستقیمی بر میز مذاکرات خواهد داشت. به باور من، عجله‌کردن بدون دستیابی به یک توافق‌نامه آتش‌بس و صلح جامع که در آن حقوق بشر، حقوق زنان، و دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر تضمین شده باشد - آن‌گونه که در فصل دوم قانون اساسی ما منعکس شده است - می‌تواند به وضعیتی منجر شود که ممکن است افغانستان بار دیگر به یک چرخه جدیدی از خشونت و هرج‌ومرج با احتمال تهدید صلح و امنیت جهانی سقوط کند.
علاوه بر این، صلح طولانی‌مدت و پایدار بدون تضمین حقوق همه افغان‌ها به‌ویژه زنان و اقلیت‌ها امکان‌پذیر نیست. همه ما می‌دانیم که از زمان سقوط رژیم طالبان، زنان تا چه اندازه دشوار برای دست‌یافتن به حقوق‌شان جنگیدند و برای رسیدن به این سطح از پیشرفت چه سختی‌هایی را پذیرفتند و تحمل کردند. آنها اکنون به دلایل درستی نگران از دست‌دادن این پیروزهای دشوار هستند.
به این ترتیب، ما باور داریم همانطور که همه شرکای ملی و بین‌المللی ما معتقد هستند، صلح پایدار در افغانستان بدون تعامل و مشارکت فعال و معنی‌دار زنان و شنیدن صدای آنها و گنجاندن آنها در هر توافق صلح و تصمیم و وضعیت نهایی به دست نخواهد آمد.
قربانیان جنگ و عودت‌کنندگان بخش بزرگ و روزافزون از جمعیت ما هستند. هر توافق‌نامه‌ای در آینده، باید اطمینان دهد که بر زخم‌های آنها مرهم می‌گذارد، صدای‌شان شنیده می‌شود و از آینده آنها محافظت می‌کند. این امر مستلزم برنامه‌های جامعی است که از سوی تمام حکومت و در سطح ملی راه‌اندازی و بسیج شود و از طرف جامعه جهانی نیز حمایت گردد.
افغان‌ها امیدوار بودند که پس از توافق‌نامه 29 فبروری بین ایالات متحده و طالبان و در پی آن رهایی زندانی‌ها و آغاز مذاکرات صلح، خشونت‌ها در کشور کاهش خواهد یافت. متأسفانه، نه‌تنها این‌طور نشد، بلکه عکس آن روی داد. افزایش اخیر خشونت‌ها در هلمند و قندهار، همچنین در شمال و شمال شرق کشور نه‌تنها جان بسیاری از انسان‌ها را گرفت، بلکه سبب آوارگی اجباری هزاران افغان شد و به انبوهی از بدبختی که آنها همین اکنون از آن رنج می‌برند، افزود. بازهم، کسانی که بیشتر تحت تأثیر پیامدهای این وضعیت قرار گرفتند، زنان بودند.
خوشبختانه، امروز یک صدای جمعی در حمایت از مشارکت زنان در مذاکرات صلح وجود دارد که با رهبری دولت افغانستان، به ویژه جناب رئیس‌جمهور و بانوی اول، همچنین زنان رهبر، فعالان جامعه مدنی و رهبران سیاسی، سازمان ملل متحد و شرکای بین‌المللی ما آغاز شده است. همه آنها خواستار مشارکت زنان در تمام مراحل پروسه صلح، از برنامه‌ریزی تا مذاکره و تطبیق آن هستند. زنان عامل واقعی تغییر و صدای بلند برای تأمین حقوق بشر، حقوق قربانیان و بازگشت باعزت و ادغام مجدد پناهندگان هستند.
من به نقش فعال و پیشتاز زنان در هیئت مذاکره‌کننده افتخار می‌کنم. همانطور که اکثر شما با آنها آشنا هستید، آنها زنان بسیار فعال، توانمند و شجاعی هستند که از عمق جامعه افغانستان می‌آیند و ارتباط تنگاتنگی با زنان و شبکه‌های جامعه مدنی در هر دو ساحه مرکز و سایر مناطق کشور دارند. از همه مهم‌تر، آنها نه‌تنها برای حقوق زنان، بلکه برای حقوق همه افغان‌ها از جمله گروه‌های آسیب‌پذیر مبارزه می‌کنند. در واقع، آنها برای عدالت، برابری و صلح پایدار می‌جنگند.
حضور زنان در میز مذاکره، یک سرمایه است و چهره افغانستان جدیدی را نشان می‌دهد که تغییر کرده است. طالبان این تغییر را می‌بینند و می‌فهمند که آنها با کشوری متفاوت از آن‌چه دیده بودند یا تصور می‌کردند، روبه‌رو هستند.
من در مورد جزئیات کارهایی که آنها انجام داده‌اند، صحبت نخواهم کرد، چراکه آنها خودشان صحبت خواهند کرد؛ اما حقوق آنها مورد حمایت قرار نخواهد گرفت و تضمین نمی‌شود، مگر این‌که در قانون اساسی و در توافق‌نامه صلح نهایی با اجرای قانونی و ضمانت‌های لازم، به وضوح محافظت شود. به همین ترتیب، برای امکان نهادینه‌شدن حقوق زنان و گذار از منازعه به صلح پایدار، حمایت دوامدار بین‌المللی مورد نیاز است.
علاوه بر این، خشونت در افغانستان پایان نخواهد یافت، مگر این‌که به مشکل پناهجویان افغان به‌طور صحیح و دائمی رسیدگی شود. آنها توسط شبکه‌های تروریستی جذب شده‌اند، جذب می‌شوند و جذب خواهند شد، و یا از سوی کسانی استخدام خواهند شد که از آنها برای ادامه بی‌ثباتی افغانستان سوءاستفاده می‌کنند. بنابراین، برنامه‌ریزی برای هر دو جنبه بسیار مهم ادغام مجدد به زندگی عادی لازم است که شامل بازگشت و ادغام مجدد پناهندگان و غیرنظامی‌سازی جامعه در سطح روستاها است؛ باید بلافاصله آغاز شود، باید مورد حمایت قرار گیرد و این امر باید بخشی از دستور کار بحث باشد.
افغانستان در مرحله گذار و تحول از خشونت به صلح، به‌ویژه در پروسه حفظ و دستیابی به دستاوردهای ارزشمند 19 سال گذشته به حمایت بیشتری نیاز دارد. ما نباید تجربه گذشته را که رنج زیادی را بر مردم افغانستان تحمیل کرده، تکرار کنیم. امروز، یک بار دیگر، ما با یک آزمون بسیار دشواری روبه‌رو هستیم. ما باید به هر قیمتی که شده از تکرار تاریخ جلوگیری کنیم و اجازه ندهیم یک بار دیگر، افغانستان و جهان، در یک چرخه معیوب و شریر یک بازی تازه گرفتار شود، بلکه به یک صلح پایدار برسیم، جایی که افغانستان خانه همه افغان‌ها باشد، یک همسایه خوب برای منطقه و یک شریک قابل اعتماد برای جهان باشد.
من از همه شرکای‌مان به خاطر حمایت و تلاش‌های جدی‌شان برای کمک به ما در رسیدن به صلح و سعادت در افغانستان تشکر می‌کنم.
بسیار تشکر از شما