نقش‌آفرینی مساجد در امور صلح
نویسنده: ضیا دانش، رئیس آگاهی عامه وزارت دولت در امور صلح
مساجد در اسلام از اهمیت خاصی برخوردار هستند و در آیات و روایات مختلف به جایگاه، نقش و کارکردهای آن اشاره شده است. از لحاظ عملی هم، در حوزه‌های اجتماعی، قضایی، رسیدگی به فقرا و مستمندان، ترویج علم و حل مشکلات و منازعات و... مساجد در طول تاریخ نقش بنیادی داشته و به همین خاطر هم، امروزه در بسیاری از جوامع، ملجأ و مأمن بسیاری از مسلمانان برای حل مشکلات و گره‌های زندگی‌شان به حساب می‌رود.
هرچند در سده‌های اخیر نقش و کارکرد مساجد بسیار محدود گردید ولی با آن‌هم، امروزه در بسیاری از کشورهای اسلامی و غیراسلامی، مساجد برخی از وظایف خود را بازیافته و در برخی از کشورهای اسلامی می-بینیم که مساجد به محلی برای برپایی فعالیت¬های گوناگون تبدیل شده¬اند.
یکی از مهم‌ترین نقش و کارکردهای مساجد در طول تاریخ، ترویج صلح و کمک به حفظ جان، مال و آبروی مؤمنین از طرق و روش‌های مختلف بوده است که تا امروز در کشورهای مختلف این کارکرد وجود دارد و مورد استقبال گسترده قرار گرفته است. نقش‌آفرینی مساجد در امور صلح، از کشورهای آسیای مرکزی گرفته تا جنوب آسیا، اروپا و امریکا، امروزه بسیار برجسته است که به عنوان مثال می‌توان به مسجد هارتل پول در انگلستان، مسجد تورنلی در کشور استرالیا، مسجد لیبرتی در آمریکا، مسجد حضرت سلطان در قزاقستان و مسجد نور هامبورگ کشور آلمان اشاره کرد که حتی این مسجد در سال 2016 جایزه بین‌المللی صلح را به خاطر فعالیت‌های صلح‌گسترانه‌اش دریافت نمود.
مساجد در طول تاریخ، در بسیاری از مقاطع تاریخی در جهت تأمین صلح مخصوصاً در جوامع اسلامی نقش کلیدی داشته و در افغانستان نیز از طرق و مجاری که در ادامه اشاره می‌گردد، در تأمین صلح، حل منازعات، تأمین امنیت فردی و اجتماعی و نیز جلوگیری و پیشگیری از منازعات، مساجد می‌تواند نقش بنیادی و اساسی ایفا نماید.
۱ـ تربیت برای صلح‌پروری و صلح‌خواهی:
یکی از مهم‌ترین کارکردهای مساجد، نقش تربیتی آن است. پرورش بُعد معنوی افراد، تقویت مَلَکات و فضایل اخلاقی مسلمانان و تبیین رفتارها و منش‌های پیامبر اسلام و صحابه و سایر بزرگان اسلامی، می‌تواند روحیه صلح‌خواهی و اندیشه‌های تسامح‌گرایانه را نهادینه ساخته و مانع ایجاد بسترها و زمینه‌های خشونت و منازعه گردد.
ترویج فضایل اخلاقی چون اهمیت حفظ حرمت، حیثیت و جان انسان‌ها در دین مقدس اسلام و نهی از ریختن خون، آبرو و هتک حرمت هر باشنده جامعه اسلامی و حرمت همکاری با کسانی که امنیت جامعه اسلامی را مختل می‌کنند، بدون شک امنیت فردی و اجتماعی در جامعه ما را ارتقا داده و مانع انجام اعمال تروریستی و افراط‌گرایانه علیه جان و مال هموطنان ما خواهد شد.
۲ـ تبیین و ترویج جایگاه و اهمیت صلح در اسلام:
قرآن کریم جنگ و صلح را مورد توجه ویژه قرار داده و همواره مسلمانان را به صلح و آشتی و دوری از نزاع و اختلاف فراخوانده و از آن نهی کرده است. در احادیث معتبر فراوان، مسلمانان به تأمین صلح، حفاظت از آن و جلوگیری از منازعه و حتی دعوت به مقابله با کسانی که باغی هستند و امنیت جانی، مالی و ارضی مسلمین را با تهدید مواجه می‌سازند، فراخوانده شده‌اند.
مساجد می‌توانند به صورت گسترده این آموزه‌ها را هرچه بیشتر، بهتر و گسترده‌تر تبیین نموده و تأمین صلح در کشور را مورد تمرکز و تأکید خاص قرار دهند.
۳ـ ترویج سیره صلح‌خواهی بزرگان جهان اسلام:
مساجد می‌توانند رفتارها، گفتارها و عملکرد بزرگان جهان اسلام در ترویج صلح و ثبات و فراهم‌کردن بسترهای امنیت فردی و اجتماعی در جوامع و زمان‌های مختلف را برای نسل‌های کنونی بیان کند و این که این بزرگان از طریق ترویج اندیشه‌های صلح‌خواهانه خویش چگونه، مایه پیشرفت و ترقی مسلمانان گردیدند.
۴ـ ترویج دستگیری از فقرا:
فقر و تنگدستی، همواره یکی از عوامل برهم خوردن آرامش و ثبات به حساب می‌رود. اسلام با اشاره به این خطر و تهدید، همواره مسلمانان را به رسیدگی و دستگیری احوال فقرا و مستمندان دستور داده است. مساجد برای رسیدگی به احوال فقرا و تنگ‌دستان و شناسایی مشکلات آنها همواره یکی از مراکز مهم و کلیدی در جوامع اسلامی به حساب می‌رفته است. امروز نیز که افغانستان با فقر و مشکلات عدیده چون فقر، بیکاری و ناداری روبروست و از همین جهت، بسترها و زمینه‌های سربازگیری خشونت‌طلبان مساعد گشته، مساجد می‌تواند به مراکز همکاری و مساعدت، کمک‌رسانی به مستحقین ـ در کنار نهادهای دولتی و ملی ـ نقش کلیدی ایفا کنند.
۵ـ اطلاع‌رسانی برای صلح:
مساجد در طول تاریخ به عنوان یکی از رسانه‌های چندبعدی و مهم، نقش‌آفرینی کرده است و طبق تحقیقات در افغانستان نیز فعلاً در صدر مراکز اطلاع‌رسانی به مردم است. بنابر این جایگاه مهم، مساجد می‌توانند برای اطلاع‌رسانی صلح، دعوت و بسیج مردم برای مقابله با خشونت‌طلبان، کمک به تأمین امنیت و... نقش حیاتی بازی کنند.
۶ـ تقویت همبستگی اجتماعی:
مسلمانان با حضور در مسجد، به حذف تشريفات و الغای امتيازات طبقاتی، نژادی و قومی در صفوف به‌هم‌فشرده نماز جماعت در کنار يکديگر میايستند و به مرور اين ديدار موجب ارتباط محکمی میشود که روح اخوت و برادری را در جمع نمازگزاران تقويت میکند. عالمان دین، با تبیین اخوت اسلامی و این که از نظر قرآن کریم، همه برادر همدیگر و در قبال همدیگر مسؤول‌اند و مسؤولیت دارند، وحدت اسلامی و ملی ما را قوی‌تر ساخته و زمینه نفوذ دشمنان وحدت و همبستگی را از بین می‌برند.