مصاحبه نماینده خاص رئیس‌جمهور و وزیر دولت در امور صلح با بی‌بی‌سی فارسی
25 حوت 1398
خبرنگار: دولت افغانستان میکانیزم رهایی زندانیان را در یک بازه مشخص کرده و از طرف دیگر، گروه طالبان هم گفته‌اند که رهایی زندانیان‌شان باید یکجا و هم‌زمان باشد. دولت افغانستان گفته که هیچ پیش‌شرطی برای رهایی زندانیان وجود ندارد و نباید به عنوان پیش‌شرط باشد. گروه طالبان می‌گوید که این یک پیش‌شرط است برای آغاز گفتگوهای بین‌الافغانی. فعلاً به نظر می‌رسد که روند به یک بن‌بست روبرو شده است، یا نه؟
عبدالسلام رحیمی: موضوع به هیچ صورت در بن‌بست نیست و نه هم در این پروسه پیش‌شرطی باید وجود داشته باشد. پروسه آغاز شده؛ رئیس‌جمهور افغانستان فرمان داده، آمادگی‌ها شروع شده و از طرف دولت آمادگی وجود دارد. این کار اقدامات و اجراءات زیادی ضرورت دارد که باید انجام شود و این‌ها به سرعت در حال انجام شدن است. ولی طرف طالبان نباید پیش‌شرط بگذارند.
خبرنگار: آقای رحیمی! اول اینکه؛ شما می‌گویید که طالبان نباید پیش‌شرط بگذارند، ولی آنها پیش‌شرط گذاشته‌اند! دوم؛ بر اساس فرمان رئیس‌جمهور، رهایی یک بخش از زندانیان باید از دیروز شروع می‌شد. هیچ کدام این‌ها صورت نگرفته؛ نه زندانی‌ها رهایی‌شان آغاز شده بر اساس فرمان رئیس‌جمهور افغانستان، و نه هم طالبان از سر پیش‌شرط‌شان عبور کرده‌اند بلکه همچنان پافشاری می‌کنند. با این همه، شما می‌گویید این جریان ادامه دارد؟
عبدالسلام رحیمی: بلی، قبلاً هم گفتم، از طرف ما جریان کاملاً ادامه دارد و آمادگی‌ها گرفته شده و کار جریان دارد. پیش‌شرط طالبان مفهومش چیست؟ یعنی اگر بگوییم که یک تعداد زندانی‌ها امروز آزاد می‌شوند، آنها بگویند ما قبول نداریم، در زندان نگاه‌شان کنید؟! این پیش‌شرط زیاد مفهوم ندارد...
خبرنگار: آنها می‌گویند که پنج هزار یکجا آزاد شوند.
عبدالسلام رحیمی: پنج هزار یکجا آزاد شده نمی‌تواند.
خبرنگار: و سوال دیگر اینکه یک بخشی از آنها چرا دیروز آزاد نشدند، در حالی که فرمان هم صادر شده است؟
عبدالسلام رحیمی: (اینکه) چرا دیروز آزاد نشدند، مسایل دیگر هم بود که باید مذاکرات هم شروع می‌شد و همه پروسه یک جای پیش می‌رفت. در کل پروسه کمی تأخیر آمده و این یک چیز عادی است. در این طور مسایل پیچیده، همیشه یک روز و دو روز و یا چند روز پس و پیش می‌شود.
خبرنگار: با این حساب، اولین گروه از زندانیان طالبان بر اساس میکانیزمی که خود آقای غنی مطرح کرده، کی آزاد می‌شوند؟
عبدالسلام رحیمی: می‌تواند در ظرف روزهای آینده باشد؛ از طرف ما مانعی ندارد. می‌تواند در داخل این هفته یک تعداد زندانیان آزاد شوند؛ ولی لازم است که طرف مقابل هم در پروسه به عین طریقه پیش برود و کارها همه یکجا پیش برود.
خبرنگار: اگر گروه طالبان خشونت‌های‌شان را کاهش ندهند، جدا از این که نیروهای امنیتی افغان از حالت دفاعی به تهاجمی می‌روند، اگر طالبان خشونت‌ها را کاهش ندهند دولت افغانستان در رابطه به آغاز مذاکرات بین‌الافغانی چه کار می‌کند؟
عبدالسلام رحیمی: این مشروط است. آنها [طالبان] در سندی که قبلاً امضا کرده‌اند، این شرط را قبول کرده‌اند که خشونت را پایین بیاورند و پایین نگاه کنند.
خبرنگار: ولی به زعم شما پایبند نبودند و خشونت‌ها را افزایش دادند.
عبدالسلام رحیمی: خوب، اگر پایبند نبودند، پس به پروسه صلح پایبند نیستند. در صورتی‌که معلوم شود که آنها یا این اراده یا توان آن را ندارند، همان وقت تصمیم گرفته خواهد شد که چه کار باید بکنیم.
خبرنگار: آقای رحیمی! یک موضوع بسیار جدی، بحث هیئت مذاکره‌کننده است. خیلی‌ها در افغانستان حالا منتظر می‌مانند که کار این هیئت و تشکیل آن به کجا رسیده؟ تازه‌ترین خبرها در رابطه با هیئت گفتگوکننده و مذاکره‌کننده دولت افغانستان با گروه طالبان چه است و چه چیزهای تازه‌ای فعلاً جریان دارد؟
عبدالسلام رحیمی: لست هیئت تکمیل شده و 15 نفر هستند؛ 20 فی‌صد زنان در آن حضور دارند و مراحل کمی مانده که شاید امروز تا شام یا الی فردا، هیئت کاملاً نهایی باشد که بتواند به طرف مذاکره برود.
خبرنگار: یعنی اگر لست هیئت مذاکره‌کننده اعلام شود، به نظر شما کسی نخواهد اعتراض کند که از طرف ما در این هیئت کسی نمایندگی نمی‌کند؟
عبدالسلام رحیمی: کسی دلیل موجه نخواهد داشت که این ادعا را بکند؛ ولی اگر اشخاصی این ادعا را می‌کنند، آن ادعا وارد نخواهد بود. باید بگویم که بسیار چیزهای عجیب در این مملکت صورت می‌گیرد که آن را ضمانت کرده نمی‌توانیم. پایین‌تر از آن [هیئت مذاکره‌کننده] در حدود [با شمولیت] 150 تن یک شورای مشورتی است که یک تعداد دوستان و هموطنان ما و شما از تمام اقشار و از سراسر افغانستان در آنجا حضور خواهند داشت و شمولیت همه تأمین شده است.
خبرنگار: چند نفر اعضای این هیئت عضو دولت فعلی هستند؛ یعنی عضو دولت آقای غنی؟
عبدالسلام رحیمی: بسیار محدود.
خبرنگار: چند نفر؟
عبدالسلام رحیمی: شاید از 10 فی‌صد بیشتر نباشد.
خبرنگار: در اولین صحبت‌ها در رابطه با مذاکرات و گفتگوها، چه چیزی مطرح می‌شود با گروه طالبان؟ مشخصاً همین هیئت قرار است در ارتباط چه چیزی صحبت کنند؟ فعلاً چیزی لست دارید یا ندارید؟
عبدالسلام رحیمی: بلی، لست موضوعات وجود دارد. در اولین نشستی که شورای رهبری صلح انجام دهد، آن لست تکمیل‌تر خواهد شد و از طرف همه، مورد بحث قرار خواهد گرفت. تیم [مذاکره‌کننده] هیچ وقت بدون یک اجندا نمی‌رود. تیم مذاکره‌کننده همیشه اجندای خود را می‌گیرد؛ برای هر نشست و یا هر دور مذاکره، یک اجندای خاصی وجود دارد که آنها همان را بحث می‌کنند، نهایی می‌سازند و باز پس می‌آیند و از شورا دوباره صلاحیت می‌گیرند.
خبرنگار: فعلاً سرفصل‌ها و اجندای ابتدایی طرح شده؟
عبدالسلام رحیمی: بلی.
خبرنگار: در رابطه به چه موضوعاتی است؟
عبدالسلام رحیمی: پیش از این که شورا یا رهبری جمهوری اسلامی افغانستان آن را منظور کند، جزئیات را نمی‌توانم که بگویم. ولی بعضی چیزها بسیار بدیهی است و مردم افغانستان می‌فهمند؛ مثلاً آتش‌بس چیزی است که برای پروسه صلح بسیار ضرورت است که آن را نمی‌توانیم بگوییم که بیرون از این [آجندا] می‌باشد.
خبرنگار: اگر طالبان سهمی خواسته باشند که می‌خواهند، دولت افغانستان و هیئت مذاکره‌کننده تا چه اندازه با آنها پیش می‌رود؟ تا چه اندازه امکان دارد بگویند که از این به بعد با طالبان جای مذاکره وجود ندارد؟
عبدالسلام رحیمی: یکی صلاحیت تیم مذاکره‌کننده است. پیش از رفتن برای آنها مطابق به اجندا، حدود تعیین می‌شود. برای‌شان می‌گویند که روی همین موضوع شما گپ می‌زنید و تا این اندازه صلاحیت دارید که موافقه کنید. اگر بیشتر از آن بود یا بیرون از آن حیطه بود، پس دوباره بیایند و صلاحیت بیشتر بگیرند یا گزارش بدهند و از این جا نظر دوباره بگیرند. این پروسه حتی به شورای رهبری هم نمی‌شود. این باید برود از طرف شورای ملی افغانستان و یا از طرف لویه‌جرگه منظور شود. حتی چیزهایی که نهایی می‌شود، نهایی نیست؛ تا وقتی که یک منظوری رسمی نشود و ملت افغانستان روی آن صحه نگذارند.
خبرنگار: در ادامه بحث خط سرخ‌های دولت افغانستان، این سوال مطرح می‌شود که چرا دولت افغانستان از خط سرخ‌هایش عبور می‌کند؟ مثلاً آزادی انس حقانی به عنوان خط سرخ بود، ولی آزاد شد؛ کاهش خشونت‌ها از طرف دولت افغانستان این بود که آتش‌بس باشد که خط سرخ بود و تبدیل شد به کاهش خشونت‌ها. حالا هم بحث آزادی زندانیان بود که آقای غنی گفت که باید در یک پروسه دیگری که میکانیزم آن مشخص باشد، آزاد شوند و تصمیم‌شان تصمیم لویه‌جرگه باشد و در یک مسئله دیگر. ولی باز هم می‌بینیم که آغاز شد. فکر می‌کنید که چرا از این خط سرخ‌ها عبور می‌شود و مد نظر قرار نمی‌گیرد؟
عبدالسلام رحیمی: اساس، منافع مردم افغانستان و موفق‌شدن پروسه صلح است. برای یک رهبر آسان است که سر گپ خود ایستاد شود و بگوید که این کار را نمی‌کنم. این یک موقف بسیار آسان است و شاید یک تعداد مردم از این گپ خوش‌شان بیاید. ولی تصمیم‌های سخت این است که به خاطر به دست‌آوردن منافع درازمدت مردم افغانستان، بعضی وقت‌ها همان تصمیمی را بگیرید که شاید یک تعداد خوش‌شان نیاید؛ ولی آن تصمیم درست است و شما را نزدیک می‌کند به همان نتیجه‌ای که می‌خواهید برسید.
خبرنگار: ولی شاید برخی‌ها به این باور باشند که این نوع تصمیم‌هایی که بعد از اعلام خط سرخ گرفته می‌شود، بر اساس فشار مثلاً امریکا وجود داشته باشد.
عبدالسلام رحیمی: کلان‌ترین فشار، خواست مردم افغانستان است و رهبری دولت، رئیس صاحب جمهور پایبند به این است که چه رقم منافع ملت خود را تأمین کند.
خبرنگار: درست، آقای رحیمی می‌خواهم بگویم در این قسمت فشاری از طرف امریکا هست یا نیست؟ مثلاً ایالات متحده امریکا با گروه طالبان توافق‌نامه را امضا کرده که بخشی از این توافق‌نامه در رابطه به مسایل داخلی افغانستان است و در عین حال دولت افغانستان هم راضی نیست با این توافق‌نامه. با این حال هیچ اعتراض خاصی از طرف دولت افغانستان که این توافق‌نامه را تغییر بدهد، انجام نشده؟!
عبدالسلام رحیمی: همراه جامعه بین‌المللی منحیث عموم و همراه ایالات متحده امریکا یک شراکت بوده است. دو دهه است که در این مملکت با هم در یک شراکت پیش رفتیم. در جنگ شریک بودیم، در پروسه صلح هم شریک هستیم. هر طرف نقطه نظریات خود را دارد. دلایل خود را می‌گوییم، بحث می‌کنیم، شراکت را نگاه می‌کنیم، پروسه صلح را به پیش می‌بریم و ان‌شاءالله نتایجی را که لازم است می‌گیریم.
خبرنگار: ولی به نظر می‌رسد از طرف امریکا این شراکت چندان مورد توجه قرار نگرفته؛ مثلاً در رابطه به یک مسأله داخلی افغانستان با دشمن استراتیژیک افغانستان توافق کرده است.
عبدالسلام رحیمی: ببنید، فضا تغییر خورده. این توافق باید می‌شد. یک روزی جنگ باید به پایان می‌رسید و باید برسد. باید مواظب این باشیم که چه کارهایی شده تا حال، و چطور تا این‌جا رسیده‌ایم. این‌ها قدم‌های ابتدایی است. باید مواظب این باشیم که به نقطه هدف یا به سرمنزلی که می‌خواهیم، برسیم.
خبرنگار: و کلان‌ترین مشکل و چالشی که در این مسیر وجود دارد، از نظر شما چیست؟
عبدالسلام رحیمی: چالش‌های زیادی وجود دارد. هنوز ما و شما در قدمه‌های ابتدایی قرار داریم. پروسه صلح می‌تواند که در هر جایی به بیراهه برود. ولی کلان‌ترین چالش این خواهد بود که پروسه صلح را نگاه کنیم. خواستی که مردم افغانستان از پروسه صلح دارند، آنها [مردم] همگام با این پروسه یکجا بروند و از هر قدمش آگاه باشند و واقع‌بین پیش برویم. امکان این که مشکلاتی در راه داشته باشیم، هنوز وجود دارد؛ با این چیزها [مشکلات] باید روبرو شویم و واقع‌بینانه ببینیم و این طور نشود که یک حادثه خُرد در جریان راه، سبب این شود که ما پروسه را ترک کنیم.